صداگذاری و صدا یکی از مهمترین المان ها برای یک فیلم و یا سریال به حساب می‌آید. هنر صدا گذاری با آنچه که فکر می‌کنید متفاوت است. به علم و هنر صداگذاری و افکت صدا در فیلم و سریال هنر فولی گفته می‌شود.

قطعا شما هم از محبوبیت سریال بازی تاج و تخت در جهان و به خصوص میان ایرانی‌ها با خبرید؛ حال یکی از صحنه‌های جنگی این سریال را بدون صدا تصور کنید، سرد بی روح و کسل کننده است، نه؟

صدا به فیلم روح می‌بخشد و باعث زنده شدن آن فیلم می‌شود. صداهای زیادی در یک فیلم وجود دارند که شاید تا به حال به آنها فکر هم نمی‌کردید. صدای درب‌ها، صدای شلیک، صدای خوردن غذا و …
صداگذاری در فیلم‌ها یکی از مهمترین قسمت‌های ساخت یک فیلم است که به عنوان یک هنر در میان افراد هنری و سینمایی شناخته می‌شود‌.

چرا فولی؟

نام هنر فولی برگرفته از اسم جک داناوان فولی هنرمند آمریکایی است. جک فولی بنیانگذار هنر فولی و خالق روش تولید افکت‌های صوتی است. فولی با ایجاد یک روش منحصر به فرد برای ساخت و ایجاد افکت صوتی زنده در مرحله پس از تولید، صداگذاری در فیلم را وارد مرحله جدیدی کرد و بعد از آن به این هنر، هنر فولی و به هنرمند آن فولی آرتیست گفته می‌شود.
جک فولی در فیلم‌های سینمایی زیادی از جمله اسپارتاکوس و ملودی عشق به عنوان هنرمند فولی فعالیت کرده و جایزه Motion Picture Sound Editors را دریافت کرده است.

تاریخچه فولی

آنچه امروز به عنوان هنر فولی شناخته می‌شود در اوایل دهه 1920 با عنوان اضافه کردن صداها به پخش زنده رادیویی شناخته می‌شد. جک داناوان فولی در سال 1914 و در دوران فیلم های صامت کار خود را با استودیو یونیورسال آغاز کرد. زمانی که استودیو وارنر اولین فیلم غیر صامت خود، “خواننده جاز” را منتشر کرد، یونیورسال پی برد که باید در رقابت با وارنر بماند و شروع به استخدام افرادی کرد که در زمینه صداگذاری رادیو فعالیت داشتند.

جک فولی به بخشی از گروه صدای استودیو یونیورسال تبدیل شد که فیلم صامت Boat Show را به یک فیلم موزیکال با صدا تبدیل کردند.
به خاطر اینکه میکروفون‌های آن زمان نمی‌توانستند صداهایی بیشتر از دیالوگ‌های اصلی را ضبط کنند، بقیه صداهای یک فیلم باید بعد از تصویربرداری فیلم انجام می‌شدند.
فولی و تیم کوچکش در استودیو یونیورسال، صدا گذاری فیلم را زمانی که فیلم بر روی یک پرده مقابل آن‌ها در حال پخش بود به صورت زنده انجام دادند. زمانبندی صداگذاری آن‌ها فوق العاده بود به صورتی که صدای بسته شدن درب و صدای قدم‌ها به صورت کامل با فیلم هماهنگ بود.
جک فولی تا زمان مرگش برای فیلم ها صدا تولید کرد و این تکنیک ساده او هنوز هم در بسیاری از استودیو ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته هنر فولی امروزه پیشرفت چشمگیری داشته و دیگر نیازی به ضبط همزمان صدا با فیلم نیست و می‌توان هر صوت را به صورت جداگانه ضبط و با نرم افزارهای موجود با فیلم هماهنگ کرد. یکی از ویژگی های هنر فولی این است که به مخاطب در تشخیص اندازه فضا کمک می کند. به عنوان مثال با هنر فولی می توان یک تالار بزرگ را بدون اینکه کل فضا را مشخص کرد برای مخاطب به صورت قابل درکی در آورد.

تولید

هنر فولی توسط طراح صدا یا Foley Artist توسط علم تقلید صدا با استفاده از منابع صوتی ساخته می شود. اغلب جلوه‌های صوتی کمی وجود دارد که در یک صحنه از فیلم اتفاق می‌افتد ولی بعضا ضبط برخی از صداها زمان زیادی می برد. هنر فولی را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد: پا، حرکات و حرکات خاص

پا

از این روش بیشتر برای صدای رد پا و به طور کلی صدای پا استفاده می شود. برای تولید صدای پایین آمدن از پله، هنرمند فولی پاهای خود را روی تخته های سنگ و چوب قرار می دهند.
در استودیو های مخصوص هنر فولی کفش‌های متنوع و چندین طبقه مختلف برای ایجاد صدای پا وجود دارد. این کفپوش‌ها foley pits نام دارند و انواع مختلفی مثل قطعه‌های مربع شکل مرمر، سنگریزه و گودال‌های سنگی دارند.
ایجاد و تولید درست و هماهنگ با صحنه صدای پله‌ها، باعث واقعی‌تر کردن احساس در فیلم می شود. به هنرمندان فولی که این صدا‌ها را توسط پا تولید می کنند، Foley Walkers یا Foley Steppers گفته می شود.

حرکات

صداهای ظریفتر که در فیلم‌ها شنیده می شود در این دسته قرار می گیرند. به عنوان مثال صدای لباس‌ها در هنگامی که دو نفر از کنار یکدیگر عبور می کنند. این صدا با مالیدن دو قطعه از همان مواد (در اینجا لباس) در کنار میکروفون و با همان سرعتی که دو بازیگر از کنار هم رد شده اند، ایجاد می شود.

حرکت خاص

صداهای خاص مثل بسته شدن درب، ماشین و یا زنگ خانه. هنرمندان فولی این صداها را اغلب با استفاده از همان وسایل تولید می کنند.

ترفندهای رایج هنر فولی

1- نشاسته ذرت در کیسه چرمی صدای خرد شدن برف را تولید می کند.

2- تکان دادن یک جفت لرزش صدای بال زدن پرنده را ایجاد می کند.

3- یک صندلی قدیمی صدای یک رود قابل کنترل را می دهد.

4- لولای درب زنگ زده شده با قرار دادن در برابر سطوح مختلف صدای ترسناک ایجاد می کند.

5- به وسیله شاخ و برگ و حتی گردو و قرار دادن آن بر روی یک پارکت چوبی می توان صدای شکستن استخوان را تولید کرد.

6- صدای قدم بر روی شن نیز صدای برف را القا می‌کند.